Hava Isındı,  Isırmaya Başladılar!

Dünyada yaşayan yılanların tür sayısı tam olarak bilinmemekle beraber 2.500- 3.000 kadar olduğu tahmin edilmektedir. Tüm dünyada özellikle tropikal bölgelerde yılan ısırmaları ciddi bir sağlık sorunu oluşturmaktadır. Türkiye’de yaşadığı saptanan 41 yılan türünden 28’i zehirsiz, 13’ü zehirlidir. Bunların 10’u engerekgiller ailesindendir. Zehirli yılan sokmaları hızlı tedavi gerektiren acil tıbbi bir durumdur. Dünya üzerinde yılan ısırmalarına bağlı ölümlere oldukça sık rastlanmaktadır.

Zehirlenmenin büyük çoğunluğu yılanların ve insanların aktivitesinin arttığı yaz aylarında meydana gelmektedir. Geçmişte yılan ısırığına bağlı ölüm oranı  % 25’lere yaklaşırken, antivenomlara ulaşımın kolaylaşması, ilkyardım ve acillerde müdahalelerin gelişmesi ile ölüm oranı % 0,5’in altına düşürülmüştür.

Isırılma sonrasında zehir dişlerinden boşalan sıvı vücut yolculuğuna 2 yoldan başlayabilir; birinci yol kan dolaşımı sistemi ikinci yolsa lenf dolaşım sistemidir. Zehir yayılması daha çok ikinci yol ile olur ve yayılma yavaştır. İnsan ısırıldığı an önce ateşi çıkar ve hızla yükselir, sırasıyla cilt rengi beyaza döner, kan basıncı birden düşer, dokular yıkıma uğrar, iç kanama başlar, kalp çalışmayı durdurur ve ölüm ger çekleşir. Yılan ısırığına maruz kalan kişilere yapılabilecek “ilkyardım” ve müdahaleler, hastaların iyileşmesini ve istenmeyen durum gelişim sürecini etkilemektedir. Yılan zehirlerinin etkisi, ısırılan kişinin bu zehre duyarlılığı, şiddeti, miktarı, yılanın kaç yaşında olduğu gibi şartlara bağlı olarak değişiklik gösterir. En önemlisi etkisi zehrin şiddetidir. Isırılan yerin %90-98 oranda kollar ve bacaklar olmasının yanında, kafa ve gövdeden alınan ısırıklar en tehlikelileridir.

Yılan ısırığının şiddetine bağlı olarak hastada lokal ve sistemik belirtiler ortaya çıkar. Lokal bulgular ödem, hematom, döküntülü lezyonlardır. Sistemik bulgular ise ateş, bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal, güçsüzlük, hipotansiyon, terleme, sarılık, bilinç kaybı, şok, koma olarak belirebilir.

Yılan tarafından ısırılan insanlara profesyonel yardım alması sağlanana kadar ilkyardım uygulanmalıdır. Aksi takdirde hayatı tehdit edecek solunum yetmezliği ya da şok gelişebilir. İlkyardım müdahalesinde öncelik hastaya güven verilmesi ve sakinleştirilmesidir. Zehirli yılan için en büyük tehlike, hayata döndürülebilecekleri bir sağlık kuruluşuna ulaşamadan solunum felci geçirmeleri veya şoka girmeleridir. Bu risk ancak hastanın sağlık kuruluşuna vakit kaybetmeden götürülmesiyle azalır. Isırılan bölge hafif nemli bir bezle silinmeli, ısırılan bölgenin kalp hizasında ve mutlaka hareketsiz olması sağlanmalıdır. O bölgede yüzük ve benzeri takılar(şişme ve ödem oluşacağından) varsa çıkartılmalıdır. Isırılmış bölgenin hemen üzerinden dolaşım sistemine mani olmayan fakat yüzeysel lenfatik akımı kesecek sıkılıkta bir elastik bandaj uygulanmalıdır. Hasta hareketsiz duracağı şekilde sabitlenmeli, özellikle ısırılmış bölge, askı veya tahtayla korunmalıdır.

İlk yardım sırasında vakumla, şırıngayla, ağızla emme, kesme, bitkisel ürünler, çamur, yumurta uygulanması gibi yöntemler kesinlikle uygulanmamalıdır. Geleneksel sıkı turnike önerilmemektedir.

Dr. Fatih EKİNCİ